ساز دیوان

دیوان از جمله سازهای مضرابی است. این سازیک ساز کُردیاستو یکی از سازهای خانواده تنبور به حساب می آید، که غیر از کردستان ترکیهدر مناطق مختلف کردستان عراقو کردستان ایرانو کردستان سوریهاستفاده می‌شود و انواع خاصی از آن در مناطق مختلف کردستان ترکیه وجود دارد. دیوان سایز بزرگتر تنبوراست.

این ساز بیشتر در بین مردم کردستان ترکیه (مناطق بادینان، کردستان ایرانو کردستان عراق شمال عراق) که زبان و فرهنگ و رسوم یکسانی و مشابهی دارند متداول می باشد. امروزه دیوان در بوکان، مهاباد، سنندجو کرمانشاهمورد استفاده بوده و با اینکه سابقه دیرینه در این مناطق ندارد مشتاقان فراوانی پیدا کرده است. دیوان در کردستان ترکیهدوستداران فراوانی دارد و برای اجرای ملودی های سنتی از آن استفاده می شود. ترک های ترکیه آن را باقلاما نام نهاده اند. مردم بادینان کردستان ترکیهاین ساز را تنبور می نامند و در این منطقه می توان اصیل ترین ملودی ها را از زبده ترین نوازندگان این ساز شنید.

این ساز در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود که سایز کوچک آنرا (جرا) که مختص کرکوکو اربیلاست و سایز متوسط آن را (دسته کوتاه ) و سایز بزرگ (دسته بلند) را در اصل دیوانمی نامند (در ایران بین دسته کوتاه و دیوان فرقی قایل نیستند ولی پرده‌های دیوان کمی بلندتر است و کاسه ای بزرگتر دارد) که کاسه‌ایبسیار بزرگ‌تر از سه‌تاردارد.

دسته دیوان دارای 24 پرده است. پرده ها جابجا می شوند. دیوان 7 سیم دارد از این تعداد دو سیم آن واخوانند. هر سه سیم به طور هم صدا کوک می شوند. از تعداد گوشیها 4 گوشی روی جایگاه یا صفحه گوشی ها و سه گوشی در کنار آنها قرار دارند. سیم بست در منتها الیه قسمت صاف بدنه طنین نصب شده است. قسمت تحتانی آن سوراخی صوتی به بعد 35 میلی متر دارد. دیوان با مضراب پلاستیکی نواخته می شود. نوازنده، موقع اجرا، انگشت دوم خود را بر کاسه طنین می زند.